Sərhəddə niyə 1976-cı il xəritəsi əsas götürüldü? – İrəvanın izahı

16-05-2024, 11:44

193 dəfə baxılıb

Xəbər verdiyimiz kimi, ötən gün Azərbaycan və Ermənistan arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası üzrə Dövlət Komissiyasının və Ermənistan ilə Azərbaycan arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası və sərhəd təhlükəsizliyi məsələləri üzrə Komissiyanın doqquzuncu görüşü keçirilib. Görüşdə Bağanıs Ayrım (AR) – Bağanis (ER), Aşağı Əskipara (AR) – Voskepar (ER), Xeyrimli (AR) – Kirants (ER) və Qızılhacılı (AR) – Berkaber (ER) yaşayış məntəqələri arasında sərhəd xəttinin hissələrinin SSRİ SQ Baş Qərargahının 1979-cu ildə növbətçilik prosedurunu keçmiş 1976-cı il tarixli topoqrafik xəritəsinə uyğun olaraq yerdəki geodeziya ölçmələri əsasında koordinatların dəqiqləşdirilməsi nəzərə alınmaqla birgə tərtib olunmuş Protokol-təsviri razılaşdırılıb və müvafiq protokol imzalanıb.
Ermənistan Baş naziri Aparatı mövzunu bu cür şərh edib:
– Ermənistan və Azərbaycan arasında delimitasiya komissiyaları birgə press-relizdə bildiriblər ki, Protokol sərhəd xəttinin birbaşa Bağanıs – Bağanıs Ayrım, Voskepar – Aşağı Əskipara, Kirants – Xeyrimli və Berkaber – Qızıl Hacılı yaşayış məntəqələri arasında olan hissələrini 1976-cı il SSRİ Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahının hüquqi əsası olan topoqrafik xəritəsi əsasında müəyyən edir. Bu nə deməkdir?
– Əvvəlcədən razılaşdırılmış koordinatları dəqiqləşdirmək üçün sərhəd sütunları quraşdırılıb. Bu koordinatlar yuxarıda qeyd olunan 1976-cı il xəritələrindən götürülmüşdür. Kartoqraflar indi yenə eyni xəritələrə əsaslanaraq, bu sütunlar arasındakı sərhəd-keçid xətlərini razılaşdırdılar. Yəni bu ərazilərdə sərhəd xəttinin bərpası başa çatdırılıb, razılaşdırılıb, imzalanıb və bu ərazilərdə sərhəd delimitasiya edilmiş sayılır.
– Bəs nə üçün SSRİ Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahının 1976-cı il xəritələri seçilib?
– Bu, əslində SSRİ-nin dağıldığı dövrdə de-yure hüquqi əsası olan xəritədir. Ermənistan Respublikası hökumətinin prinsipial yanaşması var idi ki, Ermənistanla Azərbaycan arasında yeni sərhəd yaradılmasın, SSRİ-nin dağılması zamanı de-yure mövcud olan sərhəd bərpa edilsin.
– Bu xəritələrin 1979-cu ildən xidmətdə olduğu bildirilir, bəs niyə, məsələn, 1990-cı il xəritələri əsas götürülmədi?
– 1979-cu ildə SSRİ-nin kartoqrafiya və geodeziya sahəsində səlahiyyətli orqanı xəritənin düzgünlüyünü və hüquqi əsaslarını yoxlayıb. Bu xəritələr Sovet İttifaqı dağılana qədər istifadə olunub. Yəni bunlar SSRİ-nin səlahiyyətli dövlət orqanları tərəfindən təsdiqlənmiş son xəritələrdir.
– Tavuş rayonunun Kirants kəndində bütün sərhəd dirəkləri quraşdırılmayıb. Bu məsələ necə həll olunacaq? Və ümumiyyətlə, Kirants hissəsində məsələlər necə həll olunur? Yeni yolun çəkilməsi, evlərin özgəninkiləşdirilməsi ilə bağlı sual yaranacaqmı?
– Kirants ərazisində üç koordinat kompüter vasitəsilə müəyyən edilib, sütunlar daha sonra quraşdırılacaq. Qalan sütunlar quraşdırılmışdır. Kirants üçün sevindirici xəbər odur ki, son 33 ildə Kirants üçün əlçatmaz olan təxminən 25 hektar kənd təsərrüfatı sahəsi kəndə qaytarılacaq. Sərhədin təsviri tam olaraq 1976-cı il xəritəsində göstərildiyi kimidir.
Artıq qeyd edildiyi kimi, yolun köçürülməsi problemi, bəli, yaranacaq, bunu 2-3 aya etmək olar. H-26 avtomobil yolundan Açarkut və daha sonra Kirants üçün alternativ olan Kirantsa gedən yol da təmir olunacaq. Mülkiyyət məsələlərinə gəlincə, onların həcmi böyük olmayacaq və vətəndaşlara dəymiş ziyanı dövlət onların istəyi ilə əmlak və ya maliyyə vəsaiti şəklində ödəyəcək. Hökumət nümayəndələri səhər saatlarında mümkün problemlərin inventarlaşdırılmasına başlayacaq və Kirants sakinləri ilə müzakirələrə başlayacaqlar.
– Bağanıs, Voskepar və Berkaber hissəsində delimitasiyanın nəticələrini necə qiymətləndirirsiniz?
– Voskepar-Bağanıs hissəsinin ən həssas məsələlərindən biri Voskepardakı Müqəddəs Ana Kilsəsi, digəri isə SSRİ dövründən mövcud olan Voskepar-Bağanıs yolu ilə bağlı idi. Hər iki problem ən yaxşı şəkildə həll edildi. Yol kilsə kimi bütünlüklə Ermənistan Respublikasının ərazisində yerləşir və sərhəd xətti həm yoldan, həm də kilsədən kifayət qədər uzaqdır. Berkaberdə həssas vəziyyət olmayıb və yoxdur.
– Bəs razılaşdırılmış sərhəddə hər iki tərəfin sərhədçiləri nə vaxt yerləşdiriləcək?
– Bu, yaxın 8-9 gündə, ancaq ən həssas yerdə – Kirantsda isə bir az sonra baş verəcək, çünki orada bəzi detallar əlavə dəqiqləşdirməyə ehtiyac duyur.
– Belə bir fikir var ki, indiki sərhəd delimitasiyası prosesi Ermənistan Respublikası tərəfindən birtərəfli güzəştdir və Bağanıs, Voskepar, Kirants və Berkaber kəndlərinin təhlükəsizliyinə təhdidlər daha da kəskinləşəcək.
– Sərhədin delimitasiyası ölkənin və ya hər hansı bir bölgənin təhlükəsizliyinə təhdid ola bilməz. Əksinə, belə bir sərhəd təhlükəni neytrallaşdırır. Güzəştlərə gəlincə, Almatı Bəyannaməsi əsasında sərhədin bərpası güzəşt sayıla bilməz, çünki bizim beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhəd xəttimiz təkrar çəkilir. Bu proses sərhədin digər hissələrində də eyni məntiq və eyni prinsiplərlə davam etməlidir.