“EuToday” Qarabağa qayıdışdan yazdı- Sentyabrda Xankəndinə köç başlayır

 

Azərbaycan sentyabr ayından Qarabağ bölgəsinin mərkəzi Xankəndiyə sakinlərin köçürülməsinə başlayacaq.
Musavat.com xəbər verir ki, bu barədə “EU Today” portalının hazırladığı məqalədə qeyd olunub.

Məqalədə bildirilib ki, otuz illik erməni işğalından sonra dağlıq rayon 2023-cü ilin sentyabrında Azərbaycan silahlı qüvvələri tərəfindən ildırımsürətli  hücum nəticəsində azad edilib:
“BMT-nin Qaçqınlar üzrə Agentliyinin məlumatına görə, 1990-cı illərin əvvəllərindəki Birinci Qarabağ müharibəsindən sonra 650 minə yaxın azərbaycanlı Qarabağı tərk etməli olub və ölkə daxilində didərgin düşüb.
2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsində qalib gəldikdən sonra Bakı “Böyük Qayıdış” adlı hökumət proqramı çərçivəsində köçkün azərbaycanlıları öz yurdlarında məskunlaşdırmağa başlayıb.
2024-cü ilin avqust ayına olan məlumata görə, 2022-ci ilin noyabrında ölkə Prezidentinin fərmanı ilə rəsmiləşdirilmiş proqram ən azı beş şəhər və çoxsaylı kəndlərdə 8 000-ə yaxın keçmiş məcburi köçkünü (MK) məskunlaşdırıb.

Hakimiyyət 2020-ci ilin noyabrından Qarabağda yenidənqurma işlərinə 7 milyard dollara yaxın vəsait xərcləyərək 2026-cı ilə qədər 40 minə yaxın insanı köçürməyi planlaşdırır.
May ayında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Qarabağın 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən 613-dən çox dinc sakinin vəhşicəsinə qətlə yetirilməsi ilə məşhur olan Xocalı şəhərində köçürülmüş ailələrlə görüşərkən Xankəndinin məskunlaşdırılması cədvəlini açıqlamışdı. Qeyd edək ki, onlarla dövlət Xocalı faciəsini soyqırım aktı kimi tanıyıb.
24 ailədən ibarət qrup 32 ildən sonra Xocalıya vətənə qayıdıb, o cümlədən Azərbaycanın digər ərazilərindəki yataqxanalarda, sanatoriyalarda, pioner düşərgələrində, yarımçıq tikililərdə və inzibati idarələrdə müvəqqəti məskunlaşmış 88 nəfər də torpağına geri dönüb.
Xocalının yenidən qurulmasının birinci mərhələsi iki hissədən ibarətdir: biri 167 hektar, digəri isə 18 hektar ərazini əhatə edir. 140 fərdi yaşayış evini, 48 bağ evini, 9 binada  110 mənzili əhatə edən 167 hektar sahədə tikinti, təmir, bərpa və abadlıq işləri aparılır.
Bütün yeraltı kommunikasiya xətləri çəkilib, ilk 50 evə qoşulma təmin edilib. Şəhər üzrə kommunikasiya işlərinin 90 faizi tamamlanıb. Bundan əlavə, 18 hektar ərazidə 92 fin tipli evdə işlər aparılır.
İlham Əliyevə Xankəndinə getmək istədiyini deyən sakinə cavabında prezident belə deyib: “Gedib o yerləri görərsiniz. Çünki sentyabrda Xankəndinə köçürülmə başlayacaq”.

Prezident İlham Əliyev Qarabağ universitetinin fəaliyyətə başlayacağını, ilk köçürülənlərin də tələbələr və müəllimlər olacağını vurğulayıb.
Qarabağ Universiteti 2023-cü ilin sonunda prezidentin sərəncamı ilə Xankəndində yaradılıb. O, 2024-2025-ci tədris ilində fəaliyyətə başlayacaq və ilkin mərhələdə 1200-ə yaxın tələbə qəbul edəcək, 5 ildən sonra onların sayı 5000-ə çatacaq.
May ayında Şuşa şəhərinə 60-a yaxın azərbaycanlı ailəsi köçürülüb. Şuşada yaşayış kompleksləri tikildikdən sonra ora ilk köçən sakinlərdən olan Kərim Kərimlinin sözlərinə görə, şəhərə ilk növbədə şəhid və veteran ailələri, daha sonra isə yataqxanalarda, sanatoriyalarda, tikintisi yarımçıq qalmış yerlərdə ağır şəraitdə yaşayanlar köçürülüb. O, evlərin püşkatma yolu ilə paylandığını deyib.
Kərim Kərimli qeyd edib ki, hazırda Şuşada üç böyük şəbəkənin mağazaları, həmçinin dörd mehmanxana, yataqxana, restoran, muzeylər, Şuşa Dövlət Qoruğu və hökumət binaları fəaliyyət göstərir.
O, həmçinin bildirib ki, şəhərdə klinika və doğum evi fəaliyyət göstərir, yeni tibb müəssisələri tikilir. Şuşada təxminən 1000 şagird üçün nəzərdə tutulmuş məktəbin sentyabr ayında istifadəyə veriləcəyi gözlənilir.

Prezident İlham Əliyev may ayında qeyd etmişdi ki, Birinci Qarabağ müharibəsindən əvvəl səs-küylü şəhər olan Ağdama da köçürmə sentyabrda başlayacaq. Ağır minalanmış təmas xəttində yerləşən Ağdam münaqişədə tamamilə dağıdılıb və “Qafqazın Xirosiması” adlandırılıb.
Qarabağın köçürülməsində ən böyük problem minalar olaraq qalır. Münaqişə zamanı Ermənistan tərəfindən Qarabağ ərazisinə xəritəsiz 1,5 milyon mina yerləşdirilib. Bu, köçürülməni xeyli çətinləşdirir.
Qarabağda 147 988 hektar yüksək dərəcədə çirklənmiş ərazilər, 675 570 hektar isə orta və aşağı təhlükəli zona hesab olunur.

“Bu minaların Ermənistan tərəfindən plansız, bəzən heç bir hərbi zərurət olmadan, nişansız, hara gəldi  basdırılması minalardan təmizlənməni çətinləşdirir. Nəticədə bu minalar səbəbindən insan tələfatı davam edir.  Minalar günahsız mülki əhali üçün əsas təhdid mənbəyidir”, - deyə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə nümayəndəsi Elçin Əmirbəyov bildirib.
Ərazilərin Minalardan Təmizlənməsi üzrə Milli Agentliyin -ANAMA-nın sədri Vüqar Süleymanovun sözlərinə görə, bu günə olan məlumata görə, 2020-ci ildən indiyədək 155,4 min hektar çirklənmiş ərazi təmizlənib. Bu, ümumi çirklənmiş ərazinin yalnız 13 faizini təşkil edir.
Minaların təmizlənməsi infrastrukturun qurulması qədər prioritet məsələdir. Hər ikisi məcburi köçkünlərin öz ata-baba yurdlarına qayıtmaq arzularının tez bir zamanda həyata keçirilməsi üçün vacibdir.
2026-cı ilin sonuna kimi 100 000-dən çox sakini Qarabağa yerləşdirməyi hədəfləyən “Böyük Qayıdış”la Azərbaycan hökuməti 2022-2026-cı illər üzrə yenidənqurma üçün 11 milyard dollardan çox vəsait ayırıb. Buraya şəhərlərin və kəndlərin sıfırdan faktiki yenidən qurulması, eləcə də azad edilmiş ərazilərdə minaların təmizlənməsi daxildir”,-məqalədə qeyd olunub.
 

---

---