“Klyok lazımdır?” – Qaş düzəltmək yerinə göz çıxardılar

30-10-2024, 11:54

102 dəfə baxılıb

Marketlərdə ödənişli olduqdan sonra polietilen torbaların istehsalı və istehlakı artıb
Ötən il fevralın ortalarından etibarən pərakəndə satış şəbəkələrində plastik torbalar pullu olub. Hökumət bu qərarı ətraf mühitə qayğı ilə əsaslandırıb. Deyirlər ki, plastik əşya ətraf mühiti çirkləndirir və bu şərlə mübarizə maliyyə qurbanlarına başa gəlir. Bir sözlə, kassada bir neçə əlavə qəpik tələbi azaltmaq və müştəriləri öz toxunma çantaları ilə mağazaya gəlməyə məcbur etmək məqsədi daşıyırdı.
O zaman Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti ilə Dövlət Vergi Xidməti birlikdə açıqlama vermişdi ki, ötən il fevralın 15-dən polietilen torbaların ödənişi məcburidir. Hökumətin bu təşəbbüsünə tərəfdar olan ekspertlər polimer tullantıları probleminin aktuallığından dəfələrlə danışıblar. Onlar deyirlər ki, pərakəndə satış şəbəkələrində pulsuz çantalara qoyulan qadağa beynəlxalq təcrübəyə uyğundur və qonşu Türkiyədə belə bir qərar artıq nəzərəçarpacaq uğur qazanıb – 3 ildən sonra onların orada istifadəsi 75% azalıb.
Azərbaycanda zərərli plastikə görə ödəniş qərarının tezliklə bir yaşı tamam olacaq. İş tamamlandı – pərakəndə satış şəbəkələrindəki paketlər ödənişlidir. Amma nədənsə təşəbbüsü dəstəkləyən ekoloqları bu addımın taleyi maraqlandırmır. Və statistika inadkar şeydir.

Rəsmi məlumatlara görə, bu il çantalardan istifadə nəinki azalmayıb, hətta kəskin şəkildə artıb. Məsələn, bu ilin yanvar-sentyabr aylarında bu məhsulların istehsalı və istifadəsi 14 244,8 tona çatıb ki, bu da ötən ilin müvafiq ayları ilə müqayisədə 26 faiz çoxdur. Sadə dillə desək, pulsuz plastik torbalar dövründə onlardan daha az istifadə olunurdu və bu məhsulun istehsalı indiki səviyyədən aşağı idi.

Belə kəskin artımın nədən qaynaqlandığı məlum deyil. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, öz işini gördükdən sonra informasiya dalğası səngidi. Bu təşəbbüsün lehinə çıxış edən rəsmilər və ekspertlər artıq onun nəticələrini şərh etmirlər. Digərləri kommersiya plastiklərinin istehsalının və istehlakının artmasının səbəblərinin mahiyyət etibarilə qüsurlu yanaşma olduğunu israr edirlər.

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli deyib ki, mağazalarda çantalara görə pul alınması qərarı mühüm və ekoloji cəhətdən təmiz addım kimi təqdim edilib: “Mən o vaxt demişdim ki, alınan ödəniş biznesin səviyyəsini qaldırmayacaq. Bu kampaniyanın başqa, daha vacib tərəfi olmalıdır – maarifləndirmək. Çünki əhalinin əksəriyyəti üç-beş qəpiyə görə bu məhsuldan imtina etməyəcək. Problemi həll etməyin yolu istehlakçının cibinə girmək deyil, insanların şüurunu dəyişdirmək, problemi fərqli şəkildə həll etmək lazımdır. Bunun üçün ilk növbədə geniş izahat işi aparmaq lazım idi. Media, televiziya və sosial şəbəkələr vasitəsilə ətraf mühitin qorunması ideyasını geniş şəkildə təbliğ etmək lazım idi”.
“Ümumiyyətlə, bu ekoloji cəhətdən zərərli məhsulun ödənilməsi təcrübəsi müxtəlif ölkələrdə mövcuddur, lakin onlar maarifləndirmə işindən başlayıblar. Azərbaycan da “Davos gündəliyi”nin ideyalarını irəli sürərək əməl etməyə çalışır. Lakin burada ilk növbədə insanların şüuru ilə işin nəticələrinə görə görülməli olan tədbirlər həyata keçirilməyə başlanılmalıydı. Əslində, Avropa və ABŞ-dakı pərakəndə satış şəbəkələri plastik torbalara görə ödəniş alır, lakin bununla yanaşı, əhaliyə parça çantaların pulsuz paylanması da daxil olmaqla uzun illər izahat işləri, aksiyalar və kampaniyalar aparılıb. Yalnız bundan sonra plastik üçün mağazalarda ödəniş tətbiq olunub. Əvvəlcə aydın idi ki, pullu qərar ətraf mühitə kömək etməyəcək, çünki plastik torbalardan imtina insanların könüllü davranışından irəli gəlməlidir”, – deyə həmsöhbətimiz bildirib.

İqtisadçı ekspert Rauf Qarayev də şərhində prosesin arzuolunan nəticə vermədiyini söyləyib: “Birdəfəlik çantaların paylanmasını dayandırmaq fikri, şübhəsiz ki, faydalı idi. Amma biz nə görürük? Doğrudan da bəziləri pullu torbaları götürməkdən çəkinirlər. Amma plakstik üçün pul yalnız iri marketlərin kassalarında istənilir”.
“Beləliklə, birdəfəlik çantaların istehlakı azaldı, ancaq kassada azaldı – bunu meyvə-tərəvəz və hər cür kiçik əşyalar satılan digər mağazalar barədə demək olmaz. Yəni tərəvəz, meyvə, şirniyyat və digər xırdavat mallar alsanız, o zaman plastik torbalar hələ də pulsuzdur və məhdudiyyətsiz istifadə oluna bilər”, – deyə o vurğulayıb.