“Bacarıqlı fars diplomatiyası”nın axmaqlığı… – “İran sülhün yaranmasında maraqlı deyil”

13-09-2024, 11:43

76 dəfə baxılıb

“Belə görünür ki, İranda bütün strukturlar Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı öz sözünü deyiblər. Bütün bu pandemoniya onu göstərir ki, İran Azərbaycanla Ermənistan arasında heç bir sahədə sülhün əldə olunmasında maraqlı deyil. Əks halda, İranın onsuz da zəif olan mövqeyi daha da pisləşəcək”.
Bunu tanınmış politoloq Fərhad Məmmədov İran rejiminin son bəyanatlarını şərh edərkən deyib.
Ekspert hesab edir ki, bu vəziyyətin səbəbi İranın 35 ildir regionla bağlı siyasətində, region ölkələrinin heç biri ilə strateji əlaqələr yarada bilməməsindədir. “Bütün bunlar “bacarıqlı fars diplomatiyası”nı elə vəziyyətə gətirib ki, bizim regionda hamı, hətta Ermənistan da İrandan çəkinir”, – ekspert əlavə edib.
F.Məmmədovun sözlərinə görə, İranın mövqeyi ondan ibarətdir ki, Ermənistan ərazisindən keçən Zəngəzur dəhlizi üçüncü tərəfin, hətta özəl şirkətin nəzarəti altında ola bilməz: “Vəziyyətin bütün axmaqlığı ondadır ki, rus sərhədçiləri 32 ildir Ermənistan və İran sərhədində dayanıblar və İranla Ermənistan arasında münasibətlərdə problem yaratmayıblar. Tehran çox gözəl başa düşür ki, Zəngəzur dəhlizi olmadan kommunikasiyaların ümumi blokdan çıxarılması olmayacaq. Yəni, sülh müqaviləsi imzalansa belə, iqtisadi əlaqələr işə yaramayacaq… Beləliklə, İran Azərbaycanla Türkiyə arasında, Orta Asiya ilə Avropa arasında yeni nəqliyyat dəhlizlərinin yaranmasında maraqlı deyil. İran bu nəqliyyat əlaqələrini öz üzərinə götürməyə çalışır, amma bu sistemi yaratmağa tələsmir:
Ərazinizdə əlaqələri təmin edin, qonşularla ünsiyyət qurun və tərəfdaş olun. Amma yox… Bu rəftar mənə maraqlı deyimi xatırladır: pişiyə dedilər ki, onun nəcisi dərmandır, pişik də onu yığıb üstündə oturdu… Bu, “bacarıqlı fars diplomatiyası”nın axmaqlığıdır”.
F.Məmmədovun sözlərinə görə, tarixin indiki mərhələsində Moskva Zəngəzur dəhlizində öz rolunu tələb edəndə İran Rusiyaya qarşı çıxa bilər. “Tehran Rusiyanın Ermənistanda mövqelərinin zəiflədiyini görür. Rusiya Qafanda baş konsulluq aça bilməz, halbuki İranın baş konsulluğu orada artıq fəaliyyət göstərir. İran hətta Ermənistana hərbi ittifaq təklif edərək Rusiyanı bu mövqedən sıxışdırmaq niyyətindədir. Amma Paşinyan rejimi İranla, necə deyərlər, könülsüz davranmağa məcbur olduğundan, İrəvandan anlayış görmür”, – o əlavə edib.
Politoloq qeyd edir ki, İran üçün Ermənistanla münasibətlər də Qərblə, xüsusən Fransa, Aİ və hətta ABŞ-la münasibətlər kontekstində vacibdir: “Hindistan mövzusunu da bura əlavə edirik. Artıq İranda narazı səslər var və onlar qeyd edirlər ki, İran Rusiyanın Ukraynaya hərbi təcavüzünü dəstəklədiyi üçün Qərblə münasibətlərdə əlavə problemlər yaranıb. Qərbin İrana qarşı yeni sanksiyaları bu ideyaların daşıyıcılarının mövqeyini daha da gücləndirir”.
Ekspert vurğulayır ki, İranın yeni hakimiyyət orqanları, Prezident Pezeşkian, Xarici İşlər Nazirliyinin yeni rəhbəri indiyə qədər bu istiqamətdə heç bir iş görmür.
F.Məmmədov hesab edir ki, İranın Ermənistana qarşı mövqeyinə Qərbin İranla münasibətləri təsir edəcək: “Qərblə münasibətlər yaxşılaşarsa, Ermənistana birgə dəstək mövzusu daha aktual olacaq, əgər münasibətlər pisləşsə, Ermənistana dəstək mövzusu o qədər də aktual olmayacaq.
İran üçün ən təhqiredici o amil olmalıdır ki, regiondakı proseslərin bütün iştirakçıları Tehrandan təcrid olunmağa can atsınlar, İrandan əlaltı kimi istifadə etsinlər, öz problemlərini İranın köməyi ilə həll etsinlər və burada heç bir strateji və uzunmüddətli əməkdaşlıq olmasın. Nəticədə İranı bu vəziyyətdən heç nə çıxara bilməyəcək!