İşlər yağ kimi getmir - Qiymətdə liderik, keyfiyyətdə isə...

 

Kərə yağının gömrük dəyərinin nisbətən aşağı olmasına baxmayaraq, bu məhsul bahalaşmaqda davam edir. Mütəxəssislərin məlumatına görə, piştaxtalarda olan məhsul gömrük statistikasının bəyan etdiyi dəyərdən iki dəfə bahadır. Buna səbəb idxalda və pərakəndə satışda rəqabətin olmamasıdır.

Bu məhsulun keyfiyyəti də suallar yaradır. Sorğuda iştirak edən alıcıların fikrincə, məhsulun qiyməti onun keyfiyyətini xeyli üstələyir. Pandemiyanın və kəskin ərzaq inflyasiyasının başlanmasından keçən dörd il ərzində Yeni Zelandiya adı altında satılan yağ orta hesabla 7-8 manat bahalaşıb.

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli AYNA-ya şərhində deyib ki, bu ilin səkkiz ayı ərzində ölkəyə 19 min 153,76 ton yağ idxal edilib: “Onun statistik gömrük dəyəri 103 milyon 312 min dollar təşkil edib. Hesablamalar göstərir ki, malın kiloqramı orta hesabla 5,3 dollar və ya 9,10 manatdır. Eyni zamanda pərakəndə satış şəbəkəsində 18–25 manata satılır, yəni, orta qiymət kiloqramı 20-21 manat müəyyən edilib. Xərclərə idxalçıların daşınma xərclərini, pərakəndə satış şəbəkələrinin marjasını və vergi xərclərini də əlavə etsək, yağın pərakəndə satış qiyməti 15-16 manatdan çox olmamalıdır”.

“Pərakəndə qiymətlərin yüksək olması normal rəqabət mühitinin olmaması ilə bağlıdır. Bu məhsulun idxal seqmentində az sayda şirkət təmsil olunur. Digər şeylər arasında kərə yağının yerli istehsalı praktiki olaraq yoxdur. Yerli məhsul deyilən məhsul əslində xaricdən gətirilir, lakin respublikada qablaşdırılaraq yerli istehsalçıların əmtəə nişanları ilə satılır. Xaricdən gətirilən məhsulu qablaşdıran zaman ucuz heyvan mənşəli piylər və bitki yağları əlavə olunur ki, bu da onun maya dəyərini daha 20-30 faiz ucuzlaşdırır”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

Onun sözlərinə görə, yerli iş adamlarını kərə yağı adlandırdıqları məhsulun gömrük dəyəri ilə pərakəndə satış qiyməti arasındakı kəskin fərq də qane etmir: “Ona ucuz komponentlər qatmaqla daha da yüksək gəlir əldə edirlər. Bundan başqa, rəqabət olmayan yerdə qiyməti diktə etmək çox asandır. Yaranmış ənənəyə görə, yerli antiinhisar strukturları topdansatışçılarla deyil, kiçik pərakəndə bizneslərlə “mübarizə aparır”, çünki iri holdinqlərə məxsus iri pərakəndə satış şəbəkələrinə yaxınlaşa bilmirlər”.

Liberal İqtisadçılar Mərkəzinin rəhbəri Akif Nəsirli də AYNA-ya söyləyib ki, respublikamıza kərə yağı daha çox xaricdən gətirilir: “Keyfiyyətli kərə yağının idxalının ucuz olmadığını izah etməyə dəyərmi? Bazarların inhisarlaşdırılması mühüm rol oynayır, ona görə də bizim pərakəndə satışda orta gömrük dəyəri və qiymətlər istehlakçının xeyrinə deyil, çox fərqlənir. Sadə dillə desək, ölkə bu məhsulların idxalından asılıdır və bu sahədə dominant şirkətlər öz iştahalarından çəkinmirlər”.

Azərbaycanda yerli istehsal təkcə kərə yağına olan daxili tələbatı ödəyə bilmir - ekspertlər mal-qaranın sayının azalması səbəbindən ət istehsalının azalmasından danışırlar. Ən son statistik məlumatlara görə, kərə yağına illik tələbatımız 41,8 min ton təşkil edir və tələbatın 40 faizindən çoxu əsasən İran və Yeni Zelandiyadan gələn idxal hesabına ödənilir.

Nəsirli qeyd edib ki, daxildə ət və süd məhsullarının istehsalı azalır, təbii ətin, südün, qaymağın qiyməti qalxır: “İdxala üstünlük verilir, ona görə də qiymətlər artmaqda davam edəcək. Əslində, bazarın inhisarçı nümayəndələri qiymət etiketinin aşağı düşməsinə imkan vermirlər. Beynəlxalq bazarlarda qiymətlərin aşağı düşməsi şəraitində belə, idxalçı şirkətlər daxili bazarda qiymətləri aşağı salmağa tələsmirlər, ucuzlaşmadan öz mənfəətləri üçün istifadə edirlər və gəlirlərini artırırlar”.

“Biznes psixologiyasındakı fərqi də unutmaq olmaz: o, rəqabətli və inhisarlaşmış biznes mühitində fərqlənir. İnhisarçılar hətta xarici bazarlarda qiymət artımı ilə bağlı yayılan xəbərlərə görə də qiymətləri qaldırırlar. İdxalın maya dəyərinin aşağı salınması eyni effekt vermir, çünki qiymətlərin düşməsi bazarda hökmranlıq edən şirkətlərin gəlirlərini artırır”, - deyə müsahibimiz vurğulayıb.

Ekspert dairələrinin də qeyd etdiyi kimi, dünya qiymətlərinin sabitləşməsi fonunda ölkədə ərzaq məhsullarının qiyməti bahalaşır. Bu, narahat etməyə bilməz, çünki ərzaq məhsullarının qiymətlərinin gizli və aşkar artması əhalinin alıcılıq qabiliyyətinə mənfi təsir göstərir. Bəzi hesablamalara görə, Azərbaycan ərzaq məhsullarının qiymətinə görə regionun ilk üç ölkəsinə başçılıq edir, əməkhaqqına görə isə bu reytinqin sonuncu pilləsindədir.

Bu vəziyyət, analitiklərin fikrincə, iqtisadiyyatın real sektorunun zəif inkişafının və yerli ərzaq istehsalının aşağı səviyyədə olmasının nəticəsidir. İqtisadçılar Azərbaycanda qiymətlərin nisbətən bahalaşmasının əsas səbəblərindən birinin idxalın inhisarlaşması olduğunu deyirlər.

AYNA.az

---

---